തന്ത്രസമുച്ചയത്തിൽ ശിവൻ, വിഷ്ണു, ദുർഗ്ഗ, ഗണപതി, സുബ്രഹ്മണ്യൻ, ശങ്കരനാരായണൻ, ശാസ്താവ് എന്നീ എഴുദേവന്മാരുടെ ക്രിയകൾ മാത്രമേ പ്രതിപാദിയ്ക്കുന്നുള്ളൂ. അവരുടെ ക്ഷേത്രനിർമ്മാണരീതികളെ ഭൂപരിഗ്രഹം മുതൽ പ്രതിഷ്ഠ, നിത്യപൂജ, ഉത്സവം, കലശാഭിഷേകങ്ങൾ തുടങ്ങി എല്ലാ വിഷയങ്ങളെ സംബന്ധിച്ച ക്രിയാദികളും സമഗ്രമായി, അടുക്കോടും ചിട്ടയോടും കൂടി ശാസ്ത്രീയ – സാങ്കേതിക രീതിയനുസരിച്ചു തന്നെ വിവരിച്ചിട്ടുണ്ട്. എങ്കിലും സാധാരണ കർമ്മികൾക്ക്, വിശദമായ വ്യാഖ്യാനം വേണ്ടിവരും. അതിനു സംസ്കൃതത്തിൽ തന്നെ “”വിമർശ്ശിനി എന്നും ,വിവരണം എന്നും രണ്ടു വ്യാഖ്യാനങ്ങൾ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്. കൊല്ലവർഷം 10-ാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന കുഴിക്കാട്ട് ഇല്ലത്ത് മഹേശ്വരൻ നമ്പൂതിരിപ്പാട് തന്ത്രസമുച്ചയത്തിൻ്റെ ഒരു മലയാള വ്യാഖ്യാനമെഴുതിയത് തിരുവിതാംകൂർ ഹസ്തലിഖിത ഗ്രന്ഥശാല പ്രസിദ്ധികരിച്ചിട്ടുണ്ട്. കുഴിക്കാട്ടുപച്ച, തൊഴാനൂരനുഷ്ഠാനം, പരമേശ്വരാനുഷ്ഠാനം തുടങ്ങിയ അനുഷ്ഠാന പദ്ധതികൾ അഥവാ പ്രായോഗിക പദ്ധതികൾ ഇപ്പോൾപ്രചാരത്തിലുണ്ട്.” തരണനല്ലൂർ “പാരമ്പര്യം ഒഴിച്ച് മറ്റെല്ലാ തന്ത്രിമാരുടേയും അംഗീകാരം ലഭിച്ച കൃതിയാണ് തന്ത്രസമുച്ചയം. അതുകൊണ്ടുതന്നെ കേരളത്തിലെ ക്ഷേത്രാചാരങ്ങളുടെ മൂലഗ്രന്ഥവും ക്ഷേത്രസമുച്ചയം തന്നെ എന്ന് നിസംശയം പറയാവുന്നതാണ്.
മേൽപ്പറഞ്ഞ ദേവന്മാർക്കു പുറമെ, ഒട്ടനേകം മറ്റു ദേവന്മാരേയും ആരാധിച്ചുവരുന്നുണ്ട്. അവരുടേതും കൂടിയായാലെ വിഷയപൂർത്തി വരുകയുള്ളൂ എന്നതുകൊണ്ട് തന്ത്രസമുച്ചയകാരൻ്റെ പുത്രനും ശിഷ്യനുമായ ശങ്കരൻ നമ്പൂതിരിപ്പാട് എഴുതിയ അനുബന്ധ ഗ്രന്ഥമാണ് ശേഷ സമുച്ചയം എന്ന് വിശ്വസിയ്ക്കപ്പെടുന്നു.
“ബ്രഹ്മാർക്കവൈശ്രവണകൃഷ്ണ സരസ്വതീശ്രീർ
ഗൗര്യഗ്രാജാ ദദതു കാള്യപി മാതരോ മേ
ക്ഷേത്രാധിപോ/ഥ രുരുജിദ് ഗിരി ശാദിരൂപാണി
ഇന്ദ്രാദയോ/പി നമതേ/ഭിമതം പ്രസന്നാ: (ശേ.സ 1-1)
എന്ന പ്രഥമ ശ്ലോകം കൊണ്ടു ഇതിലെ പ്രതിപാദ്യ വിഷയം ശേഷ സമുച്ചയ കർത്താവ് പറയുന്നുണ്ട്. ബ്രഹ്മാവ് , സൂര്യൻ , വൈശ്രവണൻ ,ഗോപാലകൃഷ്ണൻ ,സരസ്വതി , ശ്രീഭഗവതി , ശ്രീ പാർവ്വതി , ജ്യേഷ്ഠഭഗവതി , ഭദ്രകാളി , വീരഭദ്രനും ഗണപതിയും ചേർന്ന സപ്തമാതൃക്കൾ , ക്ഷേത്രപാലൻ , അനന്തരം രുരുജിത് വിധാനമുള്ള രുരുജിത് എന്ന ഭഗവതിയോടുകൂടിയ ഭൈരവശിവൻ, അവിടുത്തെ മാതൃക്കൾ , ഇന്ദ്രാദി പരിവാരങ്ങൾ തുടങ്ങിയവരുടെ പ്രതിഷ്ഠ- പൂജാദി ക്രിയകളെയാണ് ശേഷ സമുച്ചയ കർത്താവ് പ്രതിപാദിയ്ക്കുന്നത്. അതിനു ശേഷം പ്രതിഷ്ഠിക്കപ്പെട്ട മുഖ്യ വിഗ്രഹത്തിനു പുറമെ ഏകവേര – ബഹുവേരാദിവിശേഷാൽ ബിംബങ്ങൾ ഉണ്ടെങ്കിൽ അതുകളിലെ സാമാന്യ ക്രിയകളേയും അദ്ദേഹം പരാമർശിയ്ക്കുന്നുണ്ട്. തന്ത്രസമുച്ചയ കർത്താവ് പറയാത്ത ദേവതകളേയും അവരുടെ സമുച്ചയത്തിൽ സൂചിപ്പിക്കാത്ത കർമ്മങ്ങളേയും പറ്റി മാത്രമേ താൻ പ്രതിപാദിയ്ക്കുന്നുള്ളൂ എന്നു മൂന്നാം ശ്ലോകത്തിൽ ശേഷസമുച്ചയ കർത്താവ് പറയുന്നുണ്ട്. ഇനിയും നരസിംഹം , രക്തേശ്വരി മുതലായ അസംഖ്യം ദേവീദേവന്മാർ കേരള പ്രതിഷ്ഠകളിൽ ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതിനു സമഗ്രമായ ഒരു ഗ്രന്ഥ നിർമ്മിതിയും ഇതേ വരെ ഉണ്ടായിട്ടില്ല. അവയെല്ലാം അതതു തന്ത്രിമാരുടെ ഗ്രന്ഥവരികളിൽ ഇരിയ്ക്കുന്നതേയുള്ളൂ. അവയെ എല്ലാം സംഗ്രഹിച്ചു ഒരു ബ്യഹത്ഗ്രന്ഥം രചിയ്ക്കാനുള്ള കാലം അതിക്രമിച്ചിരിയ്ക്കുന്നു. തന്ത്ര വിദ്യാപീഠം അധികൃതരിൽ നിന്നും ഈ കാര്യം ആദ്ധ്യാത്മിക കേരളം പ്രതീക്ഷിയ്ക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഈ സന്ദർഭത്തിൽ പറഞ്ഞുകൊള്ളട്ടെ.
